De Oude Lijn

De spoorlijn van Amsterdam via Haarlem, Leiden, Den Haag en Rotterdam naar Dordrecht wordt De Oude Lijn genoemd, omdat op 20 september 1839 tussen beide eerstgenoemde steden Nederlands eerste passagierstrein ging rijden. Op dat moment was men nog bezig de fotografie uit te vinden, dus van deze gebeurtenis zijn er geen foto′s. Daarom een plaatje van ruim een eeuw later: locomotief “De Arend” met drie rijtuigen van elk een andere klasse in Delft, voor het Glas-in-lood atelier aan de Westvest. Dit is niet dezelfde Arend als in 1839 maar een replica uit 1938, in de NS-werkplaats te Zwolle vervaardigd. De Arend reed hier ter gelegenheid van het eeuwfeest van het DSC (Delftsch Studenten Corps). De foto is gemaakt door J. Voerman op 10 juli 1948 (NVBS-fotonummer 547.079).

Vanuit Haarlem bouwde men verder in zuidelijke richting. In 1843 bereikte de Hollandsche IJzeren Spoorweg maatschappij (HSM) Den Haag en in 1847 Rotterdam. Dordrecht volgde pas jaren later. Op de foto zien we het station van deze stad. Het duurde niet lang of er kwamen meer spoorlijnen in Nederland: al in 1845 reed de Rijnspoorweg (NRS) van Amsterdam via Utrecht naar Arnhem terwijl de in 1863 opgerichte Staatsspoorwegen (SS) plannen had om heel Nederland van spoorrails te voorzien, wat aardig is gelukt. Op de foto staat zo′n trein van de SS met locomotief 24 klaar voor vertrek naar Breda. Deze lijn werd op 1 januari 1872 geopend nadat een jaar eerder de Moerdijk-spoorbrug gereed was gekomen. De foto is afkomstig uit de verzameling van Dordtenaar J.H. van den Berg (NVBS-fotonummer 5209.861).

Nog een plaatje uit Dordrecht, nu van het elektrische materieel dat bij uitstek op De Oude Lijn dienst heeft gedaan in de vorm van zeswagentreinen. Mat 24, zoals het wordt genoemd naar het jaar van indienststelling. De foto toont een versterkingseenheid die werd ingezet bij grote drukte. Het voorste rijtuig, de C9008 is een elektrisch motorrijtuig (mC) van de serie C9001-9038, welke vanaf 1924 geleverd werd door Werkspoor, Beynes en Hawa. De foto is gemaakt door H.G.Hesselink op 22 september 1934 (NVBS-fotonummer 170.183).

Onder de kap van station Rotterdam DP (Delftsche Poort), de voorloper van het Centraal Station, staat stoomlocomotief 6007 met een trein klaar voor vertrek. Het is niet goed te zien of het een personen-of goederentrein betreft. De 2C2-locomotief, uit een serie van 26 stuks, werd gebouwd door het Britse Beyer, Peacock & Co. Ltd. die daar tien jaar over heeft gedaan, namelijk van 1906 tot 1916. Deze serie kwam oorspronkelijk in dienst bij de SS. H.G. Hesselink maakte de foto op 23 februari 1935 (NVBS-fotonummer 170.216).

Een dag later fotografeerde Hesselink ongeveer op dezelfde plek een andere trein, nu duidelijk eentje in het personenverkeer. Een van de fraaiste locomotieven van de NS staat er voor: de 2B 2117 uit de serie 2101-2135. Bij de HSM hadden deze locs de nummers 501-535. De door Schwartzkopff in Berlijn vanaf 1914 gebouwde machines waren het antwoord van de HSM op de zware locs -de latere serie NS 3700- die de SS in dienst hadden gesteld. Ir. W.Hupkes heeft, met het Pruisische type S6 als voorbeeld, deze sneltreinlocomotief ontworpen met de maximaal toegestane asbelasting van 17 ton/as en met drijfwielen van 210 cm in doorsnee. Zijn alle passagiers al in- of uitgestapt? Geen mens te zien! 24 februari 1935 (NVBS-fotonummer 170.218).

Wie de NS-er is op deze foto, is onbekend, maar dat hij een voorliefde heeft voor het seinwezen is overduidelijk. Deze seinbrug bij Rotterdam DP-Aansluiting overspant de sporen tussen Rotterdam DP en Schiedam/Rotterdam RMO (RechterMaasOever). In de dertiger jaren waren nog niet zo heel veel spoorfotografen actief, maar H.G.Hesselink gelukkig wel: ook deze foto is door hem genomen en wel op 20 februari 1936. (NVBS-fotonummer 170.531).

Een trein op een bijzondere plek: een tijdelijk verlengd perron te Vogelenzang-Bennebroek. Hier werd de Wereld Jamboree georganiseerd, waar padvinders uit 54 landen naar toe kwamen. Een speciale trein van mat 24 staat aan dit perron, bestaande uit motorwagen MBD 9123 met een Cesc als tweede. Koningin Wilhelmina en Lord Baden Powell openden de Jamboree die ongeveer twee weken duurde. Foto van H.G.Hesselink, 15 augustus 1937 (NVBS-fotonummer 170.769).

Vanaf 1935 komen de gestroomlijnde elektrische treinstellen in dienst, als eerste op de lijn van Rotterdam naar Hoek van Holland maar naarmate er meer door Beynes, Werkspoor en Allan werden gebouwd, ook op andere lijnen waaronder De Oude. Het tweetje op de foto, gefotografeerd in de buurt van Delft, is er een uit de eerste series met nummers tussen 201 en 263. Op de foto is het juiste nummer niet te zien. Later komen er ook drie-, vier- en vijfdelige op de baan. Dit type elektrisch treinstel is zeer succesvol gebleken: tot ver na het einde van de Tweede Wereldoorlog hebben ze op het NS-net dienst gedaan. Ir. W.R.G. van den Broek heeft de foto gemaakt op 10 oktober 1940 (NVBS-fotonummer 5385.0414).

Dit drieassig derde klasse rijtuig is niet ongeschonden uit de oorlog gekomen, gezien de dichtgetimmerde vensters. In de eerste jaren na de oorlog heeft NS alles wat kon rijden in moeten zetten, dus ook dit exemplaar. Het staat geparkeerd op het emplacement van station Rotterdam DP maar of het op De Oude Lijn heeft gereden is niet bekend. J.A.Bonthuis, gezien zijn leeftijd iets later met fotograferen begonnen dan Hesselink, legde de drieasser zoals dat heet “voor het nageslacht op de gevoelige plaat vast” op 19 april 1946 (NVBS-fotonummer 509.105).

In 1948 komt de eerste serie elektrische locomotieven bij NS op de baan: de Duizenden. De eerste drie stuks zijn Zwitsers, gebouwd door Winterthur/Oerlikon maar de overige zeven puur Hollands: Werkspoor/Heemaf en Smit. De acht motoren ontwikkelden een behoorlijk continu vermogen van 3800 pk of te wel 2794 kW. De asindeling is (1A)Bo(A1). Ondanks het kleine aantal van tien stuks (1001-1010) kwam je ze door het hele land tegen. Tot 1982 dan, want toen gingen ze uit dienst. De 1002 op de foto is inmiddels blauw geschilderd en staat op het emplacement van Amsterdam CS. Het is 28 augustus 1954. Bonthuis was een expert in het maken van fraaie materieelfoto′s, getuige deze prent (NVBS-fotonummer 639.652).

De treinstellen op deze foto stammen uit naoorlogse vervolgseries -mat 46- van de eerder getoonde tweetjes uit de dertiger jaren. We zien hier aan het tweede perron van station Leiden een ElD2 en een ElD4 klaar staan voor vertrek naar Den Haag. Het station Leiden zou later nog enige metamorfoses ondergaan. Fotograaf is de onlangs tot NVBS-erelid benoemde R. Ankersmit. Het is 5 juni 1959 (NVBS-fotonummer onbekend).

In het begin van 1961 een bekend beeld van een reizigerstrein op de Oude Lijn: deze 1100 met plan E-rijtuigen. Loc 1105 komt in 1950 bij NS op de rails als trekkracht voor zowel personen- als goederentreinen. De serie van zestig stuks is in Frankrijk gebouwd door Alsthom. De laatste gaan pas tegen de eeuwwisseling uit dienst. De 1105 bevindt zich ter hoogte van Noordwijkerhout en is op weg naar Amsterdam CS. In de bagagewagen vooraan werden hoofdzakelijk kranten vervoerd. De foto is door R. Ankersmit genomen op 8 juni 1961 (NVBS-fotonummer onbekend).

Op het emplacement van station Den Haag HS (Hollands Spoor) rijdt eloc 1223 met een reizigerstrein binnen, op weg van Venlo naar Amsterdam. Links zien we dieselloc 2492 staan. De rijtuigen rechts worden met de hand gewassen; zij behoren tot een trein van een reisbureau; vooraan een slaaprijtuig van de DSG (Deutsche Schlafwagen Gesellschaft). Nog meer naar rechts een stroomlijntreinstel. Veel te zien dus op deze foto, die R. Ankersmit op 17 juni 1961 heeft gemaakt (NVBS-fotonummer onbekend).

Vanaf 1956 komt er wederom nieuw elektrisch reizigersmaterieel op de rails: het zogenaamde ′mat 54′ of te wel Hondenkoppen. Oorspronkelijk groen geschilderd met rode accenten, zijn zij op deze foto al slachtoffer geworden van de openbaarvervoergeelrage. Die duurde gelukkig niet al te lang. Op deze foto zien we twee treinstellen van het type ElD2; er waren echter ook vierdelige Hondenkoppen. De locatie is het station Rotterdam Blaak waarvan de kap goed zichtbaar is met ernaast het markante flatgebouw en de kubuswoningen van architect Blom. J.A.Bonthuis heeft de foto op 2 juni 1989 geschoten (NVBS-fotonummer 5425.506).

De internationale reizigerstrein getrokken door eloc 1139 staat even buiten de immense kap van het station Amsterdam CS klaar om naar het Zuidfranse Port Bou te vertrekken. Vergeleken met de vorige foto van dit type hebben de 1100-en hier een botsneus gekregen en een andere kleurstelling. Ook deze foto is van de hand van Bonthuis. 4 augustus 1989 (NVBS-fotonummer 539.600).

We maken nu een sprong in de tijd naar een andere internationale reizigerstrein: de V250 maar meestal met de naam Fyra aangeduid. De 4805 van NS Highspeed rijdt Amsterdam CS binnen. Komende uit Brussel was de bedoeling maar waarschijnlijk betreft het hier een testrit op Nederlands grondgebied. De futuristisch ogende treinstellen, gebouwd door het Italiaanse Ansaldo-Breda zijn geen succes gebleken en na korte tijd weer teruggestuurd. Ook de spoorwegtak van het Italiaanse bedrijf hield het niet lang meer vol en werd overgenomen door het Japanse Hitachi. Goed dat mensen zoals Leendert Molema de V250 toch op beeld hebben vastgelegd -2 maart 2012- anders zouden we de Fyra wellicht snel vergeten zijn.

Als je tegenwoordig in een trein van NS stapt, is de kans groot dat het een dubbeldekker is. Het aantal reizigers is de laatste jaren door verschillende oorzaken dermate toegenomen, dat dit treintype de vervoersvraag het beste aankan. NS begon met dubbeldeksrijtuigen getrokken door een eloc waarna de dubbeldekstreinstellen verschenen. Als uitvloeisel van de strategie van NS om zo veel mogelijk met treinstellen te rijden, werden uit de eerste serie dubbeldeksrijtuigen en reeds bestaande motorwagens nieuwe treinstellen geformeerd, met een fraai nieuw en modern interieur. Op 15 maart 2012 zien we zo’n treinstel, DDZ genaamd, ter hoogte van Warmond op weg naar Den Haag, gefotografeerd door Maarten Otto.

Na het echec van de V250 ziet de Beneluxtrein er nu zo uit: een eloc met speciale rijtuigen. In dit geval een loc van de NMBS, de Belgische spoorwegmaatschappij. Traxx-locomotief 2844 passeert op deze foto de bollenvelden te Hillegom op een omgeleide route. Dennis Koster heeft deze foto gemaakt op 12 april 2015.

De NS intercityverbinding Den Haag-Eindhoven-Venlo volgt voor een belangrijk deel de route van De Oude Lijn. De ′Koplopers′ op deze lijn behoren tot het oudste materieel van NS maar zijn zeer geliefd onder de reizigers. De eerste zeven stuks uit 1977 -4001-4007- zijn al gesloopt maar de vervolgorders uit 1983 en later doen nog trouw dienst. Op de foto passeren de 4223 en de 4029 het station Rotterdam Zuid; de intercity stopt hier niet. René de Boon is de fotograaf en de datum is 16 januari 2016.

Voor de laatste foto blijven we in Rotterdam-Zuid en zien we een Traxx-locomotief van NS met de Intercity Direct op weg naar Breda. NS is niet zoals voorheen zelf locomotieven gaan ontwikkelen maar heeft lessen getrokken uit het Fyra-debacle. En heeft dus heel verstandig Traxx-locs ′van de plank′ gekocht met een minimaal risico op kinderziektes. René de Boon maakte de foto op 19 april 2016.