Winterreis 2015: met de SNE naar Noord-Tsjechië

door Esther van Nie

In het mooi gevarieerde programma van Han Duijve zat prettig veel ruimte voor een eigen invulling, waar menig reisgenoot dankbaar gebruik van maakte. De Schmalspurbahn van Zittau reden we onder stoom, zelfs tot in de sneeuw. Er werden eigen omwegen via lokale lijnen in elkaar gezet. Menigeen bezocht Praag voor tramritten of voor een eerste kennismaking van de stad. Anderen besteedden de vrije tijd aan culturele uitstapjes verder weg zoals in Brno. Weer anderen gingen op foto-avontuur in oude fabrieken, verlaten huizen en in het industrieel museaal erfgoed van de oude stilgelegde mijn in Kladno. En steeds kwamen we elkaar weer tegen: onderweg, aan het onbijt of tijdens het avondeten. Ook de die-hard treinspotters kwamen aan hun trekken. Historisch materieel werd afgewisseld met het meest moderne dat de Tsjechische spoorwegen op de baan te bieden heeft. Diegenen die hun huiswerk hadden gedaan kwamen met een grote buit thuis. Wilde je het rustiger aandoen, dan kon dat natuurlijk ook.

Het was ook een echte ′oostblokreis′. Niet alleen wat betreft het gebied, maar zeker ook wat betreft het eten en de hotels.Tijdens een van de allinclusivedagen aten we in de excursietrein zuurkoolsoep en daarna gulash met knedliky. Een vriendelijke medewerker wenste mij via zijn vertaal App ′eet u smaaklyk′. In Kladno ging het met de hoteleigenaar uitstekend gezien de Porsche Panamera voor de deur. Met de hotelkamers ging het wat minder, deze waren net als de inrichting van de rest van het hotel niet meer gewijzigd sinds de jaren ′70. Maar toch hadden we dat voor geen goud willen missen! De terugreis begint met een tocht in kleine motorwagens en eindigt al boemelend met de IC van DB. Pas laat in de avond sleuren we de bagage naar huis. Moe maar voldaan.

Industriespoor Kladno

Vanuit Kladno vertrekken we voor een dagexcursie industriespoor, we rijden in het gebied van AWT (Advanced World Transport). Op eigen gelegenheid lopen we ′s ochtends naar het station, een enkeling verdwaalt en doet een verwoede poging ons in de loop van de dag bij te halen. Dat is met een minimale zaterdagdienstregeling nog niet zo eenvoudig en ook niet gelukt.
Onze doorkomst in Kralupy was op topsnelheid en we zwaaien nog naar het onfortuinlijke stel op het perron. Na kopmaken passeren we een leeg perron. De kleine motorwagens M131 1228 en 1266 waarmee we reizen zijn voorzien van een eigen koersbord, compleet met het logo van de SNE en een aanduiding van de Winterreis. En of dat niet genoeg was drinken we ′s middags een biertje uit flessen met een voor deze dag ontworpen etiket, alweer met het SNE-logo en de reisaanduiding. Prachtig! De medewerkers zijn net zo enthousiast als de deelnemers.
Rijden over industriespoor met personenvervoer is altijd een beetje spannend, voor ons, maar zeker ook voor de machinisten, treinbegeleiders, wisselwachters en beveiligingsbeamten. Deze excursie was er eentje uit de boekjes, prachtig weer, heel prettige begeleiding en fraaie fotopunten en locaties. De fotostop bij de verlaten kalkovens was een verrassend hoogtepunt en ook een flitsbezoek aan het kolenmijnmuseum (Hornický skanzen důl Mayrau) was niet gepland of verwacht, maar heel bijzonder. De medewerkster aan de balie herkende ons groepje van de vorige dag direct en met behulp van haar vertaalprogramma op de computer konden we toch nog even uitleggen wat we kwamen doen in Tsjechië.
Gedurende de dag passeren we stations die nog in gebruik zijn, maar ook geheel verlaten en vervallen gebouwen langs roestige sporen. Het was een lange, maar prachtige excursiedag die eindigde met een wandeling naar het hotel in het donker van de vroege winteravond. We nuttigen een eenvoudige maaltijd en sluiten de dag af in een gezellig kroegje in het centrum van Kladno.

De eerste reisdag

Op weg naar Berlijn op zaterdag 14 februari, de reis begint goed. Het personeel wenst ons via de intercom een heel plezierige Valentijnsdag. Net voor Bad Bentheim volgt de tweede opwekkende mededeling: “der Zug endet hier.” We worden met Lokalbahnen omgeleid en komen na veel overstappen verder in Duitsland steeds met precies 2 uur vertraging aan. Onze conclusie: had de DB ons maar gewoon aan de grens laten wachten mit Kaffee und Kuchen!
Het is Carnavalstijd, op de stations en onderweg in de trein hossen vrolijk uitgedoste feestgangers ons voorbij. Iedereen in een mooi, vaak zelfgemaakt pak. Een paar leuke jonge Duitsers gaan verkleed als duivels, wij hadden deze dag al het idee dat die op onze hielen zaten. In het blauwe uur passeren we Berlijn en zien we de lichtjes op het Alexanderplatz, we zwaaien nog even naar Angela als we haar huis passeren. Het is al donker als we door het Spreewald rijden. De duisternis gunt ons geen blik op de zo beroemde augurkenindustrie.
In Görlitz aangekomen verwelkomt de geur uit vervlogen tijden ons al op het perron: bruinkool! We zijn weer ‘thuis’. Moe van de reis ratelen de meesten van ons de rolkoffers over het Kopfsteinplaster naar het hotel, een enkeling houdt vast aan zijn jeugdigheid en torst nog steeds een rugzak. Het oponthoud van de eerste dag is de enige hobbel die we tijdens de reis zouden ervaren, afgezien van enkele prettige bumpy rides tijdens excursies.

Görlitz

In Görlitz rijdt zondag een fraai gerestaureerde museumtram voor ons rond, een gele Tatra (WUMAG Görlitz 1928). Onze begeleiders vertellen niet alleen over het trambedrijf, maar ook honderduit over de geschiedenis van de stad waar na de Wende de helft van de inwoners uit wegtrok. Er blijft die dag voldoende tijd over voor het (her)ontdekken van de stad, voor de oversteek van de grensrivier Lausitzer Neiße naar Zgorzelec (Polen), of voor een spannende foto-excursie in de verlaten wagonfabriek (WUMAG).

Zittau

De korte rit naar onze volgende bestemming Liberec is voor velen aanleiding een eigen programma te volgen. Op weg naar Zittau bereizen we het grensgebied tussen Duitsland en Polen, rijden van grenspaal naar grenspaal. Er is ruim voldoende tijd om het volledige net van de Zittauer Schmalspurbahn te berijden. We installeren ons in de bagagewagen waar we als fotografen ongegeneerd uit de ramen kunnen fotograferen. Later pakken we wat lokale lijntjes mee en genieten van onze spoorhobby en het winterlandschap. Online zijn er al verschillende trajecten listig in elkaar gezet. In groepjes van 5 (het aantal personen voor een dagkaart) zetten we ons in beweging. We vertoeven soms zelfs in de sneeuw, maar we moeten het wat dat betreft voornamelijk doen met wat oude sneeuwhopen en wegdooiende restjes. Diegenen die op deze dag direct doorreizen naar Liberec nemen de tijd voor een uitgebreide verkenning van de stad, per tram natuurlijk.

Liberec

′s Ochtends bij het opstaan zien we dat Liberec er anders uitziet dan toen we de vorige dag ’s avonds binnenreden. Ons hotel ligt aan een druk kruispunt waar veel trams rijden en waar ook bijzonder veel ambulances met sirenes langs komen. Laten we het maar ′levendig′ noemen. Een groot deel van de dag besteden we aan een uitgebreide tramexcursie op smalspoor en normaalspoor. We rijden in de binnenstad, maar ook naar de dichtbij gelegen skipiste. Voor ons is het normaal om met het openbaar vervoer naar de schaatsbanen te gaan, hier in Liberec neem je je ski′s onder de arm mee de tram in. Het is wel een ′mutsendag′. De temperatuur valt nog wel mee, maar een ijzige wind herinnert ons eraan toch echt op Winterreis te zijn. Mutsen op dus!
We rijden heen en weer met verschillende tatra′s, mooi gerestaureerd en technisch in nog uitstekende staat. Het tramdepot is geen architectonisch hoogstandje, maar we krijgen er wel een uitgebreide rondleiding. Het is er opvallend netjes en goed georganiseerd. Gelukkig ontbreken de Oosteuropese tradities niet, Vladimir Iljits Lenin hangt nog op zijn plek, keurig ingelijst. Verderop hangt kalendergenot van een andere orde zoals dat hoort in een werkplaats. De dag is helemaal goed als we na veel speurwerk de ingang van de modelbaanwinkel weten te vinden. Met twee modelauto′s en een mooie Tsjechische ketelwagen, alle 1:87, keren we terug naar het hotel en delen tijdens het avondeten in de Rathauskeller de verhalen van de dag met enkele reisgenoten.

Op weg naar Kolin

De dag begint mistig en koud en eindigt koud en mistig. De kachel in de rijtuigen brandt zelfs zo hard dat we van de dieseldampen en uitlaat niet overal kunnen zitten. Met 3 Bix-rijtuigen getrokken door een stoere diesel T458.1532 rijden we een dag door het Tsjechische landschap. Prettig veel kopmaken, en een prachtig achteruitzicht vanachter de ronde ramen. In onze standaarduitrusting zit ook een pakje zeep, daarmee houden we de ramen aan de binnenkant condensvrij. Het is een allinclusivedagje. We krijgen lunch in de trein, dat wil zeggen dat de zuurkoolsoep geserveerd wordt als we stilstaan aan het perron. De vette grijze walmen ontnemen bijna het zicht op het restauratierijtuig, we vragen ons maar niet af wat er in de keuken gebeurt. De gulash is wat minder gevoelig voor railschommelingen, die nuttigen we wel rijdend. De catering is hartverwarmend, daar komen we de dag wel mee door. De uitdaging zit in het overstappen van het ene rijtuig naar het andere met twee hete koffie tijdens de rit. En als het dan echt moet stappen we uit voor fotostops en korte bezoekjes aan stations. Heel relaxed allemaal.

Tot het in Sobotka mis dreigt te gaan. Wij zijn wat te laat, de tegentrein is wel op tijd op hetzelfde spoor, niet geheel conform de regels van het treinverkeer. Gelukkig letten de machinisten op en worden de wissels handmatig goed gezet. Het levert wel wat bijzondere foto′s op. De bijwerking van deze actie is dat iedereen die een dutje deed weer wakker is. In Kolin aangekomen navigeren we met onze smartphones de heuvel op naar het hotel voor een gezamenlijk diner. Deze dag was een superverjaardag voor mij!

Een vrije dag

Onze reisleider staat er niet om bekend in zijn programma′s veel vrije tijd op te nemen, laat staan de vrije dag in te plannen wanneer culturele instellingen open zijn zoals nu. Deze reis trakteerde hij ons op veel vrije momenten waar we zelf spoorse activiteiten in konden ondernemen, een grote stad konden bezoeken (met name Praag viel die eer te beurt) of een rustmoment te pakken. Wij kozen voor een bezoek aan Villa Tugendhat in Brno. Tijdens een eerdere Winterreis werd de villa nog gerestaureerd en keerden we onverrichterzake om. Voor een bezoek moesten we wel vooraf reserveren, dat deden we ter plekke door de intercom bij de voordeur. Zonder rondleiding geen toegang. Hoewel ik zelf geen fan ben van rondleidingen, moet ik toegeven dat de informatie over de villa, de eigenaren/opdrachtgevers, de architect Ludwig Mies van der Rohe en de geschiedenis van het gebouw tijdens en na de Tweede Wereldoorlog bijzonder interessant waren. Helaas waren er geen foto’s van beschikbaar, maar naar het schijnt hebben de Russen na de bevrijding van Brno er hun paarden in de woonkamer op stal gezet.
Op de wandeling terug naar het station valt het ons op dat er veel verschillende typen trams rijden. Dat is dan iets voor een volgend bezoek, vandaag kwamen we alleen voor cultuur. Brno ligt wel even een eindje weg van Kolin, in het restauratierijtuig dineren we. Dat alleen al geeft ons altijd een prettig gevoel van luxe reizen.

Van Kolin naar Kladno

In iets meer dan twee uur tijd reizen we van Kolin naar Kladno. Het grootste gevaar in de vroege ochtend is de spiraalvormige hellingbaan om de voetbrug over het spoor te bereiken op weg naar het juiste perron. Geen sinecure met een bevroren stalen wegdek dat veel weg heeft van een glijbaan. Ook deze dag waaiert de groep weer uit. Praag ligt op een steenworp afstand per trein. En vanaf ons hotel in Kladno is er een directe busverbinding met die stad. Rondreizen in de regio kan natuurlijk ook. Kladno zelf heb je in een uurtje wel gezien.
We vertrekken direct na het afwerpen van onze rugzakken met een klein groepje naar het Mayrau-kolenmijnmuseum (Hornický skanzen důl Mayrau), we nemen de bus. In het museum, gevestigd in en rondom de gebouwen van de oude kolenmijn zijn we de enige bezoekers en krijgen we een privérondleiding in het Engels. Ruim twee uur dwalen we met de gids door de gebouwen waar tot in 2002 de kompels nog naar beneden gingen om kolen te delven. Niet iedereen deed dat vrijwillig. Dwangarbeid was een normale gang van zaken, de gevangenis ligt op een steenworp van de mijn. Een noodlottig ongeval met meerdere dodelijke slachtoffers en de veiligheidsregels van de EU zorgden voor sluiting van de mijn. Als we rondlopen komt het ons onbegrijpelijk voor dat hier tot in deze eeuw mensen werkten met techniek en apparatuur van bijna een eeuw geleden. Indrukwekkend is het zeker, voor fotografen een walhalla.
Teruggekeerd in de stad lopen we even rond voor het avondeten. Het stadje is niet groot en niet heel erg bijzonder. Wellicht dat er in de zomer wat meer reuring is. Een lichtpuntje tijdens de wandeling is de modelspoorwinkel. Klein maar fijn. Mijn verzameling modelautootjes wordt uitgebreid met een Trabant in vakantie-uitvoering. In een gezellig eetcafé zorgen we ervoor dat de inwendige mens wordt versterkt na een dag hard werken.

Naar huis

Op maandag 23 februari vangen we de terugreis aan. Naar huis betekent in deze groep terug naar Noord-Nederland, België, Zuid-Nederland, de Randstad of achterblijven in Tsjechië. We zijn dus de hele dag bezig met afscheid nemen van reisgenoten. Wie de laatste is die ‘het licht uitdoet’ in Amsterdam Centraal is nooit helemaal zeker. Meestal de Noord-Hollanders.
We kunnen terugkijken op een hele fijne gevarieerde winterreis en zijn erg benieuwd naar de volgende SNE-reis in deze regio.

Op weg naar Cheb

Het was een uitstekend idee van onze reisleider naar Cheb te reizen via kleine lokale lijnen. Het duurt dan allemaal wat langer, maar het is het ultieme onthaasten tijdens een railvakantie. In de velden is er soms niet eens sprake van een station, er staat af en toe een houten abri in het veld met plaatsaanduiding. Tot onze verbazing hangt er dan wel een dienstregeling aangeplakt. Onze rit blijft niet onopgemerkt, voor de trein uit vluchten regelmatig enorme hazen van schrik uit hun leger en grote roedels reeën grazen op wat meer afstand. In alle treinen vormen wij de grootste groep reizigers en blijven we niet onopgemerkt. Er is dan ook een extra rijtuig voor ons aangehaakt! Treinpersoneel krijgt er plezier in ons onderweg informatie te geven over situaties ter plaatse en als we wat meer tijd hebben op het station van Žlutice worden we zelfs meegenomen de plaatselijke kroeg in. Net genoeg tijd voor een biertje. Zo wordt een rit met een gewone dienstregelingtrein uiteindelijk toch weer een excursie!
Aangekomen in Cheb gaat het met de groep bergafwaarts. We rollen de bagage van het station naar het hotel lager gelegen in de stad. ′s Avonds is er een heel gezellig slotdiner in het hotel zodat we daarna direct het hotelbed kunnen opzoeken voor alweer de laatste nacht in Tsjechië.

---