Sporen uit het verleden 15: de NTM
door Frank Hoogenboom
Op een zonnige zaterdag de 17e september 2016 verzamelden zich 34 belangstellenden voor de herhalingsexcursie langs de NTM-tramlijnen tussen Groningen, Drachten en Assen. Onder ons één deelnemer die op de aankondiging in de plaatselijke krant afgekomen was. De ware spoorliefhebber kan zich geen beter beginpunt voorstellen dan het fraai gerestaureerde Groningse Hoofdstation, maar natuurlijk ging onze belangstelling deze dag vooral uit naar wat er nog restte van het net van de Nederlandsche Tramweg Maatschappij. De mensen van het Nationaal Bus Museum hadden weer een mooi exemplaar uit hun verzameling afgevaardigd om ons veilig over ′s Heren wegen te vervoeren. Er werd ons gemeld dat bij de eerste excursie op 13 augustus de bus met 47 deelnemers vol gezeten had, maar voor praktisch ieder van ons was deze keer een plek aan het raam beschikbaar. Al gauw was het opletten geblazen bij het allerlaatste stukje rails op NTM-gebied, ten noorden van het Hoofdstation. Even buiten Groningen ging een oude trambrug op de foto en tussen Peize en Roden liepen we over een stukje oud tracé, onderweg balancerend op de liggers van een oude trambrug. Onze kundige gids, Wytze Wijbenga, ontdekte daarbij een hectometerpaaltje (van rails uiteraard) dat bij de eerste excursie onopgemerkt was gebleven. Natuurlijk pauzeerden we voor koffie en taart in Leek, het dorp waar de tram lange jaren zo spannend dwars door de Dorpsstraat had gereden, en waar het prachtige station bij nadere bezichtiging een geslaagde replica bleek van het origineel. Nu werd koers gezet naar De Folgeren bij Drachten. De zon werkte mee en zo kon de daar aangelegde monumentale overweg in het industriespoor van allerlei kanten worden gefotografeerd. Dat gold ook voor de 600 die als monument bij de oude vestiging van Philips was geplaatst. Voorbij Beetsterzwaag werden we vergast op de landhoofden van een tram- en wegbrug uit lang vervlogen tijden met direct ernaast de eerste van twee prachtige betonbruggen voor de tram, nu dienstbaar aan het publiek als fietsbrug. De brug was prima te fotograferen vanaf de uitkijktoren die voor publiek voor het omliggende natuurterrein bedoeld was, al twijfelde menig deelnemer of de toren op zoveel mensen berekend was. Vlak hierbij een echt trammonument dat herinnert aan enkele tragische ongelukken die hier in lang vervlogen tijden hadden plaatsgevonden.
Bij de Driehoek bij Lippenhuizen viel ons de eerste van twee tegenslagen ten deel: de weg door dit dorp was vanwege het bloemencorso afgesloten. Onze enthousiaste organisator Ronald Bokhove had ons wel gewezen op Korenfestivals of zendingsfeesten, maar dit corso was hem even ontschoten. Niet getreurd, de omweg via Gorredijk bracht ons via de Stationsstraat aldaar en dat voor hetzelfde geld. Terug op onze route konden we nog een glimp van de praalwagens opvangen, waaronder een stoomtram van bloemen. Bij Wijnjeterp stond een tweede wandeling op het programma over het tracé naar de voormalige tramklapbrug over de Opsterlandse Compagnonsvaart met de fraaie brugwachterswoning die een fraai decor was voor de traditionele groepsfoto. De strips in de brug leken geen originele spoorstaven, hetgeen ik kan beamen, want na thuiskomst vond ik een foto uit maart 1988 waarop de brug in afwachting van vervanging is opgelegd en waarop iets te zien is dat meer van spoor weg heeft. Kort hierna stopten we bij de prachtig gerestaureerde trambrug over de Schoterlandse Compagnonsvaart. Hierna gingen we voor een hapje en drankje naar het voormalige tramstation van Oosterwolde waar de sfeer van vroeger nog rondwaarde. Direct na vertrek bleek alweer een andere omleiding roet in het eten te gooien en het was dan ook vooral aan de stuurmanskwaliteiten van onze chauffeur te danken dat we op tijd het oude station van Hijkersmilde bereikten waar de bewoners ons te woord stonden met verhalen uit tijden van net na de sluiting van de tramlijn (1962). Hier zagen we nog wel de rechtopstaande rails als bescherming voor de deurposten van het depot. Richting Assen was weinig tot niets meer te zien van wat ooit de tramlijn was en het station van Assen is een bouwput, maar niet getreurd, want we konden terugzien op een geslaagde dag. Bijzonder was dat ik ′s avonds ontdekte dat ik op de kop af 30 jaar eerder ook met een bus van de NBM op een door de NVBS georganiseerde excursie langs de tramlijn Groningen – Drachten had gereden. Toen, in 1986, lag de rails er nog, al werd hij niet meer gebruikt. We kijken weer uit naar de volgende gelegenheid om een stukje van het uitgebreide NTM-net te verkennen!
Brugrestanten bij Peizermade, 13 augustus 2016. Foto: Ronald Bokhove.
Tussen Peize en Roden reed de tram over de dijk die nu als voetpad dient, 17 september 2016. Foto: Jan Philipsen
De brug over het Oude Diep bij Roden is nog begaanbaar voor wie het aandurft, 17 september 2016. Foto: Jan Philipsen.
Een loc 600 als aandenken aan het spoorse verleden van Philips in Drachten, 13 augustus 2016. Foto: Ronald Bokhove.
Voormalige trambrug bij Beetsterzwaag, op 17 september 2016 in gebruik als fietspad. Foto: Ronald Bokhove.
De uitkijkpost voor vogels biedt ook uitzicht op de voormalige trambrug, 17 september 2016. Foto: Ronald Bokhove.
Groepsfoto tijdens de tweede excursie bij brugpost Wijnjeterp op 17 september 2016. Foto: Ronald Bokhove.
Betonbrug over de Schoterlandse Compagnonsvaart, 13 augustus 2016. Foto: Ronald Bokhove.
Groepsfoto tijdens de eerste excursie bij station Oosterwolde, 13 augustus 2016. Foto: Karel Koploper.
Voormalig tramstation van Hijkersmilde, 13 augustus 2016. Foto: Ronald Bokhove.