Hummel-Hummel

Beschrijving

De zoektocht in de periode 1945-1951 naar het in de Tweede Wereldoorlog weggevoerde spoorwegmaterieel, inclusief het achtergebleven materieel in Oost-Europa. Auteur : Sander Ruys. Uitgever: de Alk.

Al voor de bevrijding van Nederland boven de grote rivieren was duidelijk dat de bezetter planmatig, structureel en op grote schaal uit Nederland de meest uiteenlopende goederen had weggevoerd. Ongeveer 90% daarvan was na het begin van de Operatie Market Garden en de spoorwegstaking op 17 september 1944 uit ons land weggehaald. In die periode plunderden de Duitsers vooral vele fabrieken en de spoorwegen, maar ontruimden ook steden en dorpen, zoals Arnhem. Tegen deze achtergrond stelde de Nederlandse regering in april 1945 het Commissariaat-Generaal voor de Nederlandsche Economische Belangen in Duitschland in dat tot taak had het opsporen en het terugbrengen van weggevoerde goederen en de behartiging van de economische belangen van Nederland in Duitsland. Dit boek verhaalt over de zoektocht die in dat kader in de periode 1945 tot en met 1951 plaatsvond naar de weggevoerde eigendommen van de Nederlandse Spoorwegen en over de daarmee verbonden uitwisseling van in Nederland buitgemaakt of achtergebleven (vooral) Duitse spoorwegmaterieel. Ook komt het niet teruggekeerde (“vermiste”) en in de DDR, Polen en andere Oost-Europese landen achtergebleven spoorwegmaterieel aan de orde, waarover na de val van de Muur steeds meer bekend is geworden. Het een en ander wordt ondersteund met veel foto’s en overzichten.

Productspecificaties
Taal : Nederlands
Bindwijze : Hardcover
Druk : 1
Verschijningsdatum : augustus 2020
Afmetingen : Afmeting: 30,5 x 21,6 x 1,6 cm
Illustraties : Met illustraties

NVBS Boekrecensie :

De naoorlogse zoektocht naar het weggevoerde spoorwegmaterieel is voor de auteur een ‘uit de hand gelopen’ tijdschriftartikel dat uiteindelijk een boek is geworden dat uiteenvalt in twee delen. Na een korte inleiding hoe vooral na de spoorwegstaking en bevrijding van het zuiden veel spoorwegmaterieel systematisch uit Nederland werd geroofd, worden de jaren 1945-’46 van de zoektocht beschreven.

Er worden dan vanuit Nederland en in Europees verband aparte organisaties opgericht, belast met (onder andere) het opsporen en terughalen van geroofd spoorwegmaterieel – voornamelijk in Duitsland, maar ook in Oost-Europa. De eerste focus ligt in dat jaar vooral op Duitsland en Oostenrijk, echter door de verschillende geallieerde en Russische bezettingszones is inventarisatie niet eenvoudig en ondervinden de onderzoekers niet overal evenveel medewerking. Informatie komt uit allerlei hoeken, tot aan opgespoorde voormalige Duitse commandanten toe. Zo wordt niet alleen rollend materieel, maar worden ook bovenbouw, tractie-installaties, werkplaatsinventarissen en dieselmotoren teruggevonden en wordt uiteindelijk in deze eerste periode veel geretourneerd.

De wederwaardigheden van de Nederlandse delegatie worden vlot beschreven, waardoor het bij vlagen leest als een spannend jongensboek. De vele foto’s van goede kwaliteit geven een mooi en soms ontluisterend tijdsbeeld. In het tweede deel komen de jaren 1946-‘51 aan de orde. Tijd van onder andere stagnatie in teruggave omdat Nederland zelf geen Duits materieel terugzendt: het is hier nodig en de onderhandelingspositie mag niet worden geschaad. In deze periode zoekt men dieper in Europa naar materieel en is de samenwerking in de Russische zones moeizaam.

Men doet de staat van het materieel slechter voor dan het is waardoor repatriëring wordt afgewezen, maar verkoopt of gebruikt het materieel alsnog zelf. Ook zijn de reismogelijkheden voor de NS-medewerkers door de beginnende Koude Oorlog niet onbeperkt. Naarmate de tijd verstrijkt veranderen tegelijkertijd ook sommige langetermijninzichten – vanwege de keus voor elektrificatie hoeven niet alle stoomlocomotieven teruggezonden te worden. Uiteindelijk blijft vooral in het oosten her en der materieel achter, zodat in een slotbeschouwing van de na de Wende in de DDR teruggevonden materieel getoond kan worden.

Het boek is daarmee compact en afgebakend, wat voor- en nadelen heeft. De auteur heeft zich strikt aan het onderwerp gehouden waardoor het een ideaal naslagwerk is over het verloop van de zoektocht en wat waar werd teruggevonden. Lange lijsten geven een zo volledig mogelijk overzicht en de foto’s van teruggekeerd materieel geven een goed beeld van de staat waarin het zich bij aankomst bevond. De keus voor een strak afgebakend thema betekent ook dat foto’s en documenten die een breder politiek en historisch tijdsbeeld hadden kunnen geven, ontbreken.

Daarmee is dit een uitmuntend vakspecifiek boek geworden dat een wat breder publiek echter minder zal aanspreken. Afgezien van deze kanttekening en dat de bijzondere titel nergens duidelijk wordt uitgelegd, doet het niet af aan het vele zoekwerk en nagestreefde volledigheid en is het een lezenswaardig boek en eerbetoon aan de onvermoeibare inzet van de NS’ers die half Europa doorspeurden. Hopelijk is er ooit nog eens gelegenheid om hierover een artikel te schrijven.

Bron : NVBS Op de Rails : januari 2021. Auteur : Pieter Michels.