Treindesign

De presentatie Treindesign (met quizvragen) is al een keer getoond in Den Haag. Vermeldswaard is dat een van de bezoekers zijn vriendin had meegenomen. Riskant uiteraard maar ze had zich “geen minuut verveeld”. Bovendien won zij de quiz. Dat is een reden om de presentatie nog vrouwinteressanter te maken.

Stoomkracht

De landbouw (uitvinding van een vrouw) gaf de nodige bestaanszekerheid. Een nadeel was dat met de landbouw een landbouwpatriarchaat ontstond. Maar door de uitvinding van stroomkracht wordt alles anders. De stoomkracht maakte een einde aan dat landbouwpatriarchaat en de vele landarbeid(st)ers konden elders aan de slag. Aanvankelijk absorbeerde (stoom)fabrieken de arbeidsuitstoot van de landbouw maar door verregaande mechanisering en beter onderwijs ontstonden tal van nieuwe stromingen en beroepen. Ook het feminisme kwam op stoom.

In deze tijd had men uiteraard ook oog voor schoonheid. Henschel constructeur Kurt Ewald stelde zelfs voor stoomlocomotieven de ‘Regelen der kunst ‘(1927) op. Behalve locomotiefconstructeurs hielden ook kunstenaars zich bezig met deze vorm van ‘abstracte‘ schoonheid. Zij noemden zich de Futuristen en gingen onder meer te rade bij Picasso, een klasgenoot van Paul Arzens. Arzens deelde die de passie voor de machinerieën en dat kwam tot uiting bij de Nederlandse locomotieven serie 1100, 1300 en 1600. Paul Arzens vond overigens Picasso maar een misogene commerciële kwast.

Stroomlijn

De stroomlijn werd populair in de jaren 30 na het instorten van de beurs van Wall Street. Zowel Amerika als Europa kregen te maken met een diepe economische crisis. Om weer vertrouwen te wekken in de toekomst presenteerden een nieuwe generatie ontwerpers zich. Door nieuwe en aantrekkelijke producten te ontwerpen, wilden ze de consument verleiden. Hun moderne, gestroomlijnde ontwerpen straalde efficiëntie en hygiëne uit.

De Verenigde Staten bouwden met stroomlijn een populaire cultuur op. Ook in Nederland vond de stroomlijnstijl ingang. De voortschrijdende aerodynamicaprincipes gaven de stroomlijnhype vleugels. Auto’s, treinen, gebouwen, kleding, lingerie en stofzuigers werden gestroomlijnd.

NS Design

Aanvankelijk leverde de treinfabrikanten het design van treinen. Een voorbeeld daarvan is de assertieve Elsbeth van Blerkom, die het ontwerp leverde voor de mooiste Nederlandse trein ooit. Zij was in dienst van Werkspoor. Later ging de vormgeving over naar de NS-design. De vlerkerige Niels Greif gaf vorm aan onder meer de Talbot-sprinter en de kop van Siemens/Bomdardier sprinter. NS Designers moesten constant hun waarde bewijzen. Immers ‘van de plank’ kopen biedt veel kwalitatieve en financiële zekerheden. Door het debacle met de Fyra bleek dat ‘van de plank’ kopen moet samengaan met de juiste kennis en contractvorm. Na de Fyra is de vormgeving weer bij de fabrikant terecht gekomen.

Presentator Henk Sijsling is mede-auteur van het bekende boek Treindesign: de ontwikkeling van spoorwegmaterieel in Nederland.