Plandampf
Presentatie door Bart van ’t Grunewold
Tot in oktober 1988 heeft de stoomtractie op normaalspoor het in de normale dienst bij de Deutsche Reichsbahn (DR) in de DDR uitgehouden. Velen van ons hebben vanaf de late jaren zeventig en jaren tachtig van de vorige eeuw de DDR bezocht om dit te beleven en op foto en video vast te leggen. Een jaar later ging de DDR echter zelf ten onder en fuseerde op 3 oktober 1990 met de BRD tot het huidige Duitsland, beter bekend als ‘die Wende’.
Omdat veel van de infrastructuur voor de stoomtractie toen nog behouden was, bleef het mogelijk om stoomlocomotieven in de normale dienst in te zetten. Een droom van spoorweghobbyisten werd gerealiseerd met het fenomeen ‘Plandampf’, een evenement waarbij, speciaal voor de hobbyisten, gedurende een aantal dagen treinen uit de normale dienstregeling (‘Plan’) door stoomlocomotieven (‘Dampf’) worden getrokken, ter vervanging van de normaal dienstdoende locomotieven, meestal diesel.
Tussen 3 en 5 oktober 1990 werden tussen Saalfeld en Camburg aldus voor het eerst treinen uit de normale dienstregeling door stoomlocomotieven getrokken. Het was de eerste Plandampf en naar later bleek, zeker niet de laatste. Vooral in de eerste helft van de jaren negentig werden tal van evenementen georganiseerd, soms met de inzet van wel meer dan 10 locomotieven per evenement.
Ook in West Duitsland kreeg het idee vaste voet aan de grond in de vorm van ‘Dampfspektakels‘. Hoewel door de modernisering van de infrastructuur het organiseren van Plandampf steeds moeilijker werd, zijn in de 21e eeuw nog een aantal evenementen georganiseerd. Bart van ’t Grunewold heeft dit van nabij gevolgd en vertelt er over aan de hand van talloze foto’s.
Van 28 tot en met 30 april 1991 werd door Klaus Wilmsmeyer een Plandampf rondom Saalfeld georganiseerd. Het hoogtepunt van deze Plandampf was het ‘dubbelvertrek’ uit Saalfeld, met loc 01 531 van de DR met trein E 802 van Sonneberg Hbf naar Leipzig Hbf en met loc 41 1231 met trein D504 naar Berlin Lichtenberg, 30 april 1991. Foto: Bart van ’t Grunewold.
De invoering van de starre dienstregeling in de Pfalz was voor het ‘Ministerium für Wirtschaft, Verkehr, Landwirtschaft und Weinbau’ van de deelstaat Rheinland-Pfalz, aanleiding om onder het motto ‘In der Pfalz: Tempo, Takt und Dampf’ vanaf 30 september tot en met 3 oktober 2000 (gratis) ‘Plandampf’ aan te bieden. Met vier sneltreinstoomloc’s en een aantal andere werden ‘im Taktfahrplan’ rondom het Pfälzerwald stoomtreinen gereden in de vierhoek Kaiserslautern – Pirmasens Nord – Landau – Neustadt an der Weinstraße en enkele zijlijnen. Meteen werd ook aangegrepen om te gedenken dat er 125 jaar treinen door het Queichtal reden en dat Plandampf in Duitsland 10 jaar bestond. Loc 01 118 van de Historische Eisenbahn Frankfurt is zojuist uit Pirmasens Nord vertrokken met trein RB 29515 naar Landau, 2 oktober 2000. Foto: Bart van ’t Grunewold.
Onder het motto ‘Goldener Herbst in de Oberlausitz’ organiseerde de Sächsische Eisenbahn Gesellschaft van 17 tot en met 20 oktober 1992 een Plandampf in de Oberlausitz. In Jeßnitz rijdt loc 03 001 van de DR in alle vroegte met trein D 1851 van Dresden-Neustadt naar Görlitz, 17 oktober 1992. Foto: Bart van ’t Grunewold.
Van 6 tot en met 9 mei 1993 werd onder het motto ‘Frühlings-Plandampf in Thüringen’ een van de grootste Plandampfevenementen ooit georganiseerd. Klaus Wilmsmeyer had er zorg voor gedragen dat maar liefst ruim 10 loc’s met dienstregelingstreinen onderweg waren op de spoorlijnen van Erfurt-Meiningen, Erfurt-Bebra en Eisenach-Meiningen. Loc’s 44 1093 + 50 3688 van de DR hebben bij Gräfenroda alle moeite om trein Ng 64415 van Arnstadt naar Suhl over de Rennsteig te krijgen, 6 mei 1993. Foto: Bart van ’t Grunewold.
Van 4 tot en met 6 mei 1998 organiseerde IGE Werrabahn Eisenach e.V. een Plandampf op de later die maand (van Triptis naar Ebersdorf-Friesau) te sluiten Oberlandbahn. Onder het motto ‘Das Oberland voll von Dampf’ reden zes loc’s personen- en goederentreinen op de lijnen Saalfeld (Saale) – Gera, Triptis – Lobenstein – Blankenstein en Saalfeld (Saale) – Lobestein. Loc 38 1182 van DB AG is zojuist met veel bravoure vertrokken uit Lichtentanne met een (extra) goederentrein van Arnstadt via Saalfeld (Saale) en Würzbach (Thür) naar Bankenstein (Saale), 4 mei 1998. Foto: Bart van ’t Grunewold.
IGE Werrabahn Eisenach e.V. organiseerde van 21 tot en met 23 oktober 2021 het evenement ‘Plandampf 30+’. De naam slaat op het voor 2020 voorziene evenement ter herdenking van 30 jaar Plandampf in Duitsland. Door de Covid-19 pandemie kon dit geen doorgang vinden en werd het een jaar uitgesteld. Op de Werrabahn van Eisenach naar Meiningen reden de loc’s 41 1144 en 52 1360 van IGE Werrabahn en loc 44 2546 van het Bayerische Eisenbahnmuseum. Afscheid van Plandampf 30+: op 23 oktober 2021 om 18:40 vertrekt loc 44 2546 uit Marksuhl met trein 49 (van Bad Salzungen naar Eisenach). Loc 52 1360 fungeert als ‘Schlußlok’. Foto: Bart van ’t Grunewold.