Drie films over de spoorgeschiedenis in en rond Deventer

De spoorgeschiedenis in en om Deventer is een bizarre, met tal van onverwachte wendingen. Vanmiddag kunt u daarvan kennis nemen middels drie films van de Deventer cineast Paul van Agten:

1. ‘De Brug die Bleef’ (uit 2014; ca. 40 minuten), over de heftige historie van de spoorbrug over de IJssel bij Deventer.

2. Diepwanden voor de Deventer Spoorbrug (2014; ca 16. minuten), over de versteviging van vier (van de elf) brugpijlers, terwijl de treinen gewoon bleven doorrijden.

Pauze

3. ‘Station Deventer; het station dat altijd open gaat, maar nooit geopend werd’ (2023; ca. 62 minuten), over de chaotische stationshistorie.

In Deventer kruisen twee spoorlijnen elkaar, waarvan de eerste in 1865 vanuit het zuiden arriveerde als staatslijn A (Arnhem-Leeuwarden). Afgezien van de fanfare en het vuurwerk, dat de entree van Deventer in de vaart der volkeren opluisterde, verliep dat tamelijk moeite- en geruisloos. Heel anders is dat met de oost-westlijn. Bijna vanaf het begin in 1887 verzorgt die de belangrijke internationale verbinding tussen Amsterdam en Berlijn en in de 20e eeuw ook tussen Londen en Berlijn. Toch is dat nooit de bedoeling geweest, kwam hij in geen enkel plan voor en is uitsluitend te danken aan een lokale maatschappij van enkele baronnen op de Veluwe (KNLS), plus een tikkeltje toeval en geluk.

De geschiedenis van de IJsselbrug in de oost-westlijn is tamelijk grillig: de huidige is al het derde exemplaar in 137 jaar. Met een schat aan historisch materiaal komt die tot leven. Als gevolg van project Ruimte voor de Rivier werden in 2014 vier (van elf) pijlers van de brug verstevigd met een bijzondere techniek: diepwanden. Een korte film toont met echte beelden en animaties hoe dat ging. Deze en de vorige film, kwamen tot stand in opdracht van ProRail, tijdens werkzaamheden aan de pijlers (2014).

In Deventer geldt kennelijk ‘alle goede dingen gaan in drieën’, want – net als de spoorbrug – is het huidige station ook een derde exemplaar. De film vertelt het verhaal van de ontwikkeling van spoorwegen in Nederland, waarbij kruispunt Deventer eind 19e en begin 20e eeuw hotspot van moordende werd tussen spoorwegmaatschappijen. Deze film ontstond in opdracht van de Stichting Industrieel Erfgoed Deventer (SIED) en in nauwe samenwerking met Arno Dijkhof, van wie in 2020 het boek ‘Station Deventer 1920-2020’ verscheen. Maar de film gaat verder en belicht ook andere onderwerpen, zoals bijvoorbeeld het internationale aspect van de west-oost lijn.

Drie fims en bijna twee uur kijkplezier, dan kan het niet anders dan dat u na deze middag met andere ogen zult kijken naar de lijn die bij Deventer de IJssel passeert en het station, dat daar langs ligt in een prachtig park.