De tram in het Ruhrgebied anno 2013

Tussen 1895 en 1914 is in een periode van 20 jaar een ongelooflijk groot tramnet tot stand gekomen, dat zich in het oosten uitstrekte tot Unna, in het zuiden aansluiting gaf op het smalspoornet van Wuppertal en in het westen aansloot op o.a. het tramnet van Mönchen-Gladbach. In de jaren ′20 kwamen er ook nog uitbreidingen tot stand, terwijl er in de jaren ′70 enkele bedrijfsfusies plaats vonden. Bekend is het bedrijf van de Vestische Strassenbahnen.
De oorloggschade was enorm, maar de tram kon nog niet gemist worden. Tot begin jaren ′50 werd alles weer opgebouwd en hersteld, maar al spoedig bleek op de Landesstrassen dat de tram met haar enkelsporige trajecten en overwegen de opkomende auto fkink in de wielen reed. De eerste grote opheffingen van lange, weinig frequent bereden tramlijnen begon en binnen enkele jaren waren de verbindingen met Wuppertal geschiedenis.Strenge veilligheidseisen die per 1 januari 1960 gingen gelden,betekenden voor veel trambedrijven het einde. Daarna ging het in rap tempo verder bergafwaarts.

Vanaf begin jaren ′70 zien wij de grootschalige Stadtbahn- en U-Bahnplannen opkomen. Er worden deels uit werkgelegenheidsoverwegingen enorme tunnel- en viaducttrajecten ontworpen. Men begint voortvarend te bouwen, maar al snel blijkt de aanpak te optimistisch. Men kiest voor de Stadtbahn, omdat die organisch ontwikkeld kan worden uit bestaande tramsystemen.
Anno 2013 is er voorzichtig weer sprake van een herontdekking van de traditionele tram. In Düsseldorf wordt nog stevig gebouwd aan de kleinschalige Stadtbahn, elders lopen de projecten af.Toch zullen uiteindelijk de stadstunnels in Düsseldorf bereden gaan worden door een speciaal type tram, dat nu al op straat rondrijdt. Buiten de tunnels is het gewoon een tram.
In Krefeld, Duisburg, Mülheim, Essen, Oberhausen, het gebied van Bochum en Gelsenkirchen alsmede in Dortmund is er sprake van een Stadtbahn, een min of meer klassieke mix van beide systemen. In dit programma blijft het kolossale railsysteem van Düsseldorf buiten beschouwing, omdat je hier een hele avond aan kunt wijden.
De huidige tramsystemen beslaan ongeveer een kwart van de lengte die de tramnetten op hun hoogtepunt, eind jaren ′30, hadden. Daar moet bij verteld worden dat qua vervoer tram en Stadtbahn weer stevig in de lift zitten. De BoGesTra vervoert nu ruim 50% meer reizigers dan in 1982! Er wordt ook veel frequenter gereden dan 30 jaar geleden.
Wij zullen af en toe terugblikken naar de jaren ′80, maar in hoofdzaak gaan we op pad in Das Revier in het tijdperk van de mobiele telefoon en Facebook. Een tijd ook, waarin er nauwelijks meer sprake is van zware industrie in dit gebied, een tijd ook waarin vaak al de 2e of 3e generatie leeft met werkloosheid of tewerkstelling naast een uitkering. In sommige plaatsen lijkt het dagelijks leven volkomen stil te staan.
Uw presentator -57 jaar- doet niets liever dan met de S-Bahn, de tram of Stadtbahn, soms ook met de bus en lopend dit gebied te verkennen. Hij komt er nu al 30 jaar regelmatig en de Zeitwandel blijft interessant, zeker als je gewoon in Die Kneipe een Altbier gaat drinken of koffie en een tatschiki lunch bij de Griek of de Turk. Mensen beginnen er makkelijker een gesprek dan in Nederland, zeker als je de taal soepel spreekt. Met een IC-internetticket ben je er tegenwoordig heel snel en voor niet al te veel geld. Het is echt buitenland.